सुदामा चरित नाटिका (गढवालि भाषा)

bol pahadi
नरोत्तम दास जी से प्रेरित
स्टेज मा सुदामा अर वूं कि पत्नी सुशीला टूटीं फूटीं झोपड़ि का भितर बैठ्यां छन।

सुशीला कु सुदामा से - (दोहा)

हे स्वामी जी कृष्ण तुमारा, बचपन का छन मीत ।
दीनदयाल छन प्रभु, करिल्या वूं से प्रीत ।।

गाना- लय - कैल बजै मुरूली
दुःख होयुं च अति भारी, हो स्वामी हथ जोड़िक बिनती ।
द्वारिका का नाथ स्वामि, कृष्ण जि भगवान ।
दुःख दरिद्र हरि देंदा दिन दयाल नाम ।
जावा हो स्वामी जी तुम तख, हथ जोड़िक बिनती ।

सुदामा कु सुशीला से - गाना, लय - द्वि हजार आठ भादौं का मास ।
सुण मेरी बामणि प्राण पियारि ।
समझौंदु त्वेकु तैं मेरि बामणि ।।
सुख अर दुःख होंदा जीवन का साथी ।
भगतौं का मुख से या बात नि स्वांदी ।

सुशीला कु गाना -
सूणा बामण प्राण आधार मि लांदू बिनती ,
जावा जावा जावा दुं स्वामी कृष्ण जी का पास
अन्न का कुठार द्यौला धन का भण्डार ।

सुदामा - जब तु लगिं च मेरा पैथर कि जा जा जा जाणक, त मि जौलु कृष्ण जी का पास पर ल्याण क्या च? यख त द्वि दाणि चौंळुं कि बि नि ।
सुशीला - तुम तैयार होवा अर मि पल्या खोळा कि दीदी मुंगे चौंल पैंछा गाड़ी ल्यौंदू ।

सुशीला स्टेज बटि भैर आंदि परदा बंद होंदु अर भितर पल्या खोला कि दीदी कु कमरा फेर तैयार ।

(पल्या खोळा कि दीदी - दोहा -)
बामणि बैंण कख बिटी, आई यख तू आज ।
झटपट बतलै दे भुलि, क्या च तेरु काज ।।
सुशीला - तेरा बामण जी आज कखि जाणा छया । दीदी ! द्वि मुट्ठि चौंल पैंछा दी दे ।

वु दीदी खुशी से द्वी मुठि चौंल देंदि अर सुशीला घौर जैक सुदामा तैं दीक वूं तैं द्वारका भेजदि ।

सुदामा जी द्वारका पौंछदा । लोगों तैं पूछीक पाण्डाल मा कृष्ण दरबार का द्वारपाल से बोलदा - दोहा -

हे चाकर जी भगवान तैं, ली जा यो रैबार ।
दीन सुदामा भैर मूं, करणु तुमारि याद ।।

द्वारपाल भितर जै कि कृष्ण से - महाराज ! भैर मूं यौक गरीब बामण आंयूं च उ अपडु नौ सुदामा बतौणू ।
कृष्ण जी सुदामा कु नाम सुणदि दरबार छोड़िक अपड़ा दगड़्या का पैरूं मा सेवा लगैक गळा मिलदा ।

कृष्ण कु सुदामा से - तर्ज - जौं भयुं कि होणि होलि ऊ कठा राला ।

पैलागु सुदामा तुम कख बे आयां,
कन खुद मिटाई त्वेन हे दगड़्या ।
आज तक यख नि आया कख रंया ?
यूं खुट्युं का हाल यन कख होंया ।
तुमारि हालत देखि औंदि दया ।

कृष्ण जी सुदामा तैं अपणा आसन मा बिठैक पाणि कि परात मंगौंदिन अर रौदा- रौंदा वूं का पैर धौंदा ।
फिर खाणौं खिलैक बैठाल्दा । फिर सुदामा से वैका बदन मा टटोलि कि बोलदा गाना -

कख लुकायो ऐ सुदामा, भाभिन भेजी छो मि कु कलेवा ।
स्कुल मा त्वेन चना चबैन, मिकु नि दीन्या अफ्वी खैन ।
देखा दुं अब त बुड्या ह्वेगेन, पुराणि आदत कखि नि गैंन ।

अर चौंलु कि पोटली मां बटि द्वि मुट्ठी चौंळ खै देंदान, तीसरी मुट्ठि खाण से पैलि रुक्मिणी कृष्ण जी कु हाथ रोकदि अर यु गाना बोलदिं - लय - नीरू घिंघोरा कि दाणि खेजा ।

स्वामि जी जरा तुम रुका दूं ,
सोचि बिचारिकि काम कनू ।
द्वि लोक दिल्या तुम दान यनू ,
अफूक नि चैंदू ठौर जनू ।

अब सुदामा - अच्छू मि अब घौर चलदू मेरी घरवाळ मेरु इन्तजार ह्वलि कनी ।
कृष्ण पाण्डाल का रस्ता तक सुदामा तैं भेजण क आंदा अर यु गाना बोदा - लय - आज चलि जौंलू , भोळ चली जौंलू, परस्यों तैं चली जौंलू.. (कबूतरी देवी)।

जावा मेरा भैजी जावा तुम घौर, नाराज ना होयां ।
भाभी जि तैं द्वि हाथ जोड़िक, परणाम बोलि दियां ।
बाटा घाटा पुन समळीक जाण, ढ्वौळ अर ढुंगु देख्या ।
कुशल रौला फिर भेंट होलि, आशीष देई जाला ।
नि होयी सेवा भक्ति हमूं से, नाराज नि होण ।
कुशल रोला फिर सेवा करला, आशीष देई जैया ।

रौंदा- रौंदि कृष्ण वापिस अपणा दरबार मां आंदा अर सुदामा जी चली जांदा । परदा बंद ।
सुदामा जी कु रास्ता मां गाना -
तरज - “तुम्ही मेरा मंदिर तु ही मेरि पूजा“ वाला गाना कि चार ।

नि जांदू नि जांदू मैं त, तती बोलि मैंन ।
बणीगे पर्वाण स्या त, जिदी करी तीं न ।
निरदयी च कृष्ण तू त नि च त्वैकु दय्या ।
चिफली च घिच्ची तेरि बोद फिर अय्या ।

स्टेज मा अनेक सेविकाओं दगडि सुशीला सजी धजी क बैठीं च ।
पाण्डाल मा भैर बे सुदामा जी आंदा अर गीत गांदा - लय - उडी जा कागा बादलों बीच  वाला गाना से मिलती जुलती

कख होली मेरी स्या टूटीं झोपड़ि,
या सुध नि रे मी तैं अपड़ि ।
क्या भूलि गौं मि बाटु वो घर कू,
कख होलि मेरी बामणि प्यारि ।

सुशीला भैर ऐक सुदामा तैं सेवा लांदि अर दोहा बोलदि -

हे स्वामी जी देखा दूं, लीला कृष्ण अपार ।
राज पाट दीले हमु कु, करली हमारु उद्धार ।

संकलक- सच्चिदानंद सेमवाल
साभार- भीष्म कुकरेती



फोटो साभार- Google

Popular posts from this blog

गढ़वाल में क्या है ब्राह्मण जातियों का इतिहास- (भाग 1)

गढ़वाल की राजपूत जातियों का इतिहास (भाग-1)

गढ़वाली भाषा की वृहद शब्द संपदा